Geen vast wettelijk kader voorzien.
Processen-verbaal zijn de basis van ons rechtsysteem. Wij stellen deze op volgens bepaalde richtlijnen, waarbij enige vormvereisten in acht genomen moeten worden. Het proces-verbaal is een geschreven verslag van een bepaalde gebeurtenis. Justitie beschouwd enkel het geschreven woord. Tevens zijn wij ook vaststellers, maar geen rechters. Wij maken dus geen oordeel in ons proces-verbaal.
Er zijn verschillende soorten processen-verbaal, zoals het klassieke proces-verbaal, het vereenvoudigd proces-verbaal en de zogenaamde APO-dossiers. Deze hebben allen hun eigen specifieke doeleinden. Een gemeenschappelijk en belangrijk punt is wel dat elke officiële akte in blauwe pen moet worden ondertekend, zodoende men weet dat het gaat over een originele akte.
Er zijn drie grote onderverdelingen in processen-verbaal. Ten eerste is er het klassieke proces-verbaal, het vereenvoudigd en de APO-dossiers.
Een klassiek proces-verbaal wordt altijd opgestuurd naar het parket, en wordt opgesteld wanneer het niet op de lijst van APO-dossiers of VPV's staat.
Een vereenvoudigd proces-verbaal wordt niet opgestuurd naar het parket, maar blijft binnen de zone.
Een APO-dossier (of een autonoom politioneel onderzoeksdossier) wordt uitgevoerd onder leiding van de Officier van Gerechtelijke Politie.
Wanneer een proces-verbaal dringend is, is dit altijd met het oog op arrestatie en voorleiding. Wanneer er geen misdrijf is, wordt er tevens gerapporteerd volgens de richtlijnen van het parket. Zo kan het zijn dat er bij vermisten of een ongewoon sterfgeval enkel een vereenvoudigd proces-verbaal wordt opgesteld in eerste instantie. Een verlies van een identiteitskaart wordt doorgaans ook altijd in een vereenvoudigd proces-verbaal afgehandeld.
Enkele specifieke dingen aan bijlagen aan een proces-verbaal is dat zij altijd eenzijdig moeten worden afgedrukt, en liefst in een kleurenkopie. Een aanvankelijk proces-verbaal kan verschillende bijlagen hebben. Denk bijvoorbeeld maar aan een vordering voor een takelwagen, een vorderingsformulier voor een arts, een fotodossier en dergelijke meer.
Een gekende bijlage is een model 3C. Dit is een attest van een arts dat bijgevoegd moet worden bij een overlijden.
Men moet altijd streven naar zo kwaliteitsvol te werken. De basisregels hiervoor kunnen vervat worden in de zogenaamde "3 K's", waarvan deze respectievelijk voor Kwaliteit, kosten en kust-de-kloten staan. Samengevat moeten we altijd streven naar kwaliteitsvol werk, contactnames met het parket indien kosten gemaakt zouden worden en de kust-de-kloten mentaliteit achterwege laten waarbij we ons professionalisme moeten laten blijken.
Zo is en blijft een politieambtenaar altijd eerlijk. Lieg niet of verzin niets bij in een proces-verbaal, en geef enkel weer wat er is vastgesteld. Elke handeling waarbij mogelijks procedurefouten gemaakt kunnen worden, worden tevens in een navolgend proces-verbaal afgehandeld. Dit om te vermijden dat dankzij een vormfout het volledige dossier wordt uitgesloten en onontvankelijk verklaard kan worden. Dit kan gaan over verhoren, camerabeelden en dergelijke meer die allen afzonderlijk in een navolgend proces-verbaal worden overgemaakt.
Tevens maken wij nooit een aanvankelijk proces-verbaal over aan de onderzoeksrechter. Dit zal altijd gebeuren door de Procureur des Konings, dewelke het van ons ontvangt en beslist door middel van een saisine of er al dan niet een onderzoeksrechter gevorderd wordt.
Als leidraad voor een kwaliteitsvol proces-verbaal op te stellen, moet men proberen de 7 W-vragen te beantwoorden. Zo zal men de vragen wie, wat, wanneer, waar, waarom , wijze, waarmee en wetenschap proberen te beantwoorden met die, dat, dan, daar, daarom, daarmee. Als men al deze informatie mee kan overmaken kan men spreken over een kwaliteitsvol proces-verbaal, waarin de vaststellingen zo volledig mogelijk gedaan zijn.
De getroffen maatregelen die vermeld worden zijn al de mogelijke onderzoeksdaden die we gedaan hebben. Zo zal er bijvoorbeeld een telefonieonderzoek kunnen zijn, een buurtonderzoek, maar ook het nemen van foto's van een plaats-delict valt hieronder.
Men kan een aangifte doen, of een klacht neerleggen voor bepaalde misdrijven. Men moet hier in acht nemen dat er slechts een beperkt aantal klachtmisdrijven zijn.
Een aangifte kan door eender wie gedaan worden. Hier staat geen leeftijd of betrokkenheid op. De aangifte kan naar een APO-dossier gaan, maar kan ook opgeschaald worden naar een VPV of een KPV. Dit hangt af van het feit en wat de geldende parketrichtlijnen zijn. Een aangifte kan niet worden ingetrokken.
Bij een klacht daarentegen is er altijd een persoonlijk nadeel. Er kan enkel nog een klacht ingediend worden voor feiten van laster en eerroof, jachtmisdrijven, de krakerswetgeving of eenvoudige beledigingen. Klachten, ten opzichte van aangiftes, kunnen wél worden ingetrokken.
Tot slot is er ook nog de ambtshalve vaststelling. Dit zijn vaststellingen gedaan door beëdigde ambtenaren, waarbij zij niet anders kunnen dan hiervan verslag uit brengen. Denk hierbij bijvoorbeeld maar aan een intrafamiliaal geweld waarbij het slachtoffer geen aangifte wenst te doen of klacht wenst neer te leggen, maar wel onze diensten heeft gebeld omdat het uit de hand loopt. Ambtshalve vaststellingen zijn altijd een klassiek proces-verbaal, en indien er kinderen betrokken zijn wordt er pér kind een apart dossier VOS (Verontrustende OpvoedingsSituatie) opgesteld.
Tot slot is er ook nog de klacht met burgerlijke partijstelling bij de onderzoeksrechter. Dit dient om gevoerde of nog te voeren onderzoeken aan te brengen, en dit kan bij elk misdrijf indien men persoonlijk betrokken is of als men denkt dat de politie geen goed werk gedaan heeft.
Tijdens het vertrouwelijk overleg met een advocaat zal meestal gezegd worden om bepaalde dingen te vermelden. Hierbij kan het soms handig zijn om na het vertrouwelijk overleg even tijd te nemen om de betrokken een koffie aan te bieden of nog een kleine rookpauze en een klein gesprek aan te gaan. Dit kan helpen de ingefluisterde woorden van de advocaat te vertroebelen.
Deze ingefluisterde dingen zijn vooral gericht op tijdens het verhoor duidelijk te willen maken dat er zogenaamd geen recidive-of vluchtgevaar is, en er spijt is. De zinsnedes die hierom bekend staan zijn ik heb er spijt van, ik zal het nooit meer doen, ik ben bereid de schade te betalen, ik zal therapie volgen, ik zal meewerken aan het onderzoek, ik heb vast werk en ik zal België niet verlaten.
De wettelijkheid van een proces-verbaal hangt af van het wetgevend kader. Waarom is de identiteitscontrole uitgevoerd? Was dit wegens een verkeersovertreding, plaats en omstandigheden, om een andere reden? Is deze reden een wettige reden, dan zal het proces-verbaal ook wettig zijn. Met andere woorden, toets alles af aan het wettelijk kader.
De processen-verbaal binnen het gerechtelijke kader hebben telkens een bewijswaarde van inlichtingen. Dit wil zeggen dat de vaststellingen, het verhoor, de consignes van de OGP of PDK, of het feit slechts een inlichting zijn aan het parket, en dat zij hier naar eigen goeddunken rekening mee kunnen houden.
Een proces-verbaal binnen verkeer, mits voldaan werd aan de termijnen, heeft daarentegen een bijzondere bewijswaarde. Dit wil zeggen dat de overtreder het tegendeel moet kunnen bewijzen want anders zal de veroordeling volgen. Dit is uitermate moeilijk, aangezien de meeste processen-verbaal inzake verkeer gestaafd worden met bewijsmateriaal. Men denkt maar aan een flitscamera, een kopie van het laatst gekende keuringsattest en dergelijke meer.
Dit is een belangrijk artikel bij de toetsing voor ons portfolio. Het stelt dat een meerdere ons niet kan verbieden een proces-verbaal op te stellen, maar ons wel kan verplichten om een proces-verbaal op te stellen. Met andere woorden, de zinsnede vandaag zijn we vrienden, morgen vijanden kan hier van toepassing zijn, net zoals bij de kwaliteitscontrole van een proces-verbaal.
Het algemene principe hier is dat men dit niet doet wanneer men rechtstreekse of onrechtstreekse belangen heeft, of bij bloed-of aanverwantschap van de vaststeller jegens de andere partijen. Met andere woorden, wanneer de subjectieve objectiviteit in het gedrang komt. Een uitzondering hiervan is bij smaad of weerspannigheid.
Indien men zelf een proces-verbaal opstelt voor smaad of weerspannigheid, vraagt het parket wel om dit ten eerste zo weinig mogelijk te doen, ten tweede alle mogelijke getuigen te verhoren, en ten derde om zeker aanwezig te zijn op de zitting.
Tot slot is er ook nog het appreciatierecht, maar dit beperkt zich enkel tot de overtredingen. Dit wil zeggen dat men bij een overtreding, waarin men inziet waarom iemand deze begaan heeft en er geen schade is of niemand in gevaar is gebracht, autonoom beslist kan worden dit niet te vervolgen. Let wel, er blijft een algemene informatieplicht!
Wat zijn nu dingen waarmee een slachtoffer of iemand die iets komen aangeven kan aantonen dat zij daadwerkelijk zijn langsgekomen? Wel, aan het slachtoffer wordt steeds een attest van klachtneerlegging meegegeven, waarin de uitleg staat over dat ze zich benadeelde persoon kunnen stellen en hoe ze dit kunnen doen. Het statuut benadeelde persoon handelt over dat het openbaar ministerie deze persoon op de hoogte houdt van de stand van zaken, de zittingsdag en / of getroffen maatregelen. Let wel, dit is niet hetzelfde als zich burgerlijke partij stellen!
Bij een verkeersongeval worden er nog extra dingen meegegeven. Hier wordt het attest van klachtneerlegging meegegeven, de documenten voor benadeelde persoon, maar ook een attest verkeersongeval en een kopie van de eigen verklaring. Let wel, de kopie van de eigen verklaring kan later worden gegeven indien er sprake is van collusiegevaar.
Een vertrouwelijk rapport is een gesloten dossier tussen de politie en het parket. Dit handelt in verband met opsporingstechnieken, anonieme getuigenissen, proactieve recherche en voordelen voor informanten. Met andere woorden, dingen die niet geweten moeten of mogen zijn voor de betrokken partijen.
Een voorbeeld hierbij is dat er twee verdachten zijn van een moord. Verdachte 1 heeft schuldinzicht en wilt bekennen wie verdachte twee is, maar heeft angst voor represailles. Redelijkerwijs kan er aangenomen worden dat enkel verdachte 1 en 2 de absolute waarheid kennen, en dat verdachte 2 dan logischerwijze zou kunnen concluderen dat verdachte 1 geklikt heeft en de nodige revanche hiervoor zou kunnen nemen. Hierbij wordt het verhoor in een vertrouwelijk dossier gegoten, en wordt de schuld of betrokkenheid van verdachte 2 op alle andere mogelijke wijzes aangetoond, zoals bijvoorbeeld een telefonie- en buurtonderzoek.
Doorgaans wordt het origineel proces-verbaal overgemaakt aan de procureur des Konings. Evenwel kan dit ook de procureur des Konings zijn, afdeling Politierechtbank, of een navolgend proces-verbaal aan de onderzoeksrechter. Men kan ook de arbeidsauditeur, de OGP, de FOD Binnenlandse Zaken, het Federaal Parket of de procureur des Koningsq van de Strafuitvoeringsrechtbank als mogelijke bestemmeling hebben indien deze nodig zijn voor uitspraken ten gronde.
Tenzij bij de uitzonderingen hieronder besproken, wordt het origineel proces-verbaal telkens overgemaakt aan de procureur des Konings van de feitlocatie.
Indien het gaat om minderjarigen, waarbij de geboortedatum en de datum van de feiten doorslaggevend zijn, drugs- of wapenbezit, ICT en oplichting of zedenfeiten wordt daarentegen steeds de procureur des Konings van de woonplaats ingelicht. Zij kunnen wel steeds, indien zij het nodig achten, de dossiers overdragen naar de procureur des Konings van de feitlocatie, aangezien het Parket 1 en ondeelbaar is.
Een eensluidend verklaard afschrift is een kopie van het origineel proces-verbaal. Dit kan zijn wanneer het originele proces-verbaal kwijtgeraakt is in de flux van het systeem, en men toch nog iets nodig heeft. Dit is een letterlijke kopie van het origineel proces-verbaal, met stempel "Voor eensluidend afschrift", handtekening, datum, naam en graad van degene die het opstuurt. Dit heeft dezelfde bewijswaarde als het originele proces-verbaal.
Een proces-verbaal kan nietig verklaard worden indien men de taalwetgeving niet gerespecteerd heeft, of er een onwettig optreden vastgesteld wordt. Met andere woorden, indien men een vaststelling typt of schrijft ten burele in Antwerpen zal dit proces-verbaal in het Nederlands opgesteld worden, zelfs al zijn de feiten gepleegd in Arlon. Maar als men ter plaatse in Arlon de vaststellingen typt, zal dit in het Frans moeten.
Een onwettig optreden kan betrekking hebben tot het niet respecteren van zaken die wettelijk geregeld zijn. Een huiszoeking die uitgevoerd werd buiten de uren voor een huiszoeking, is hier een voorbeeld van, maar ook een illegaal verkregen bewijsstuk kan hier van toepassing op zijn.
Formaliteiten waar geen melding van gemaakt wordt, wordt als niet bestaand beschouwd. Het systeem paraplu is hier een goed voorbeeld van, daar we hierbij expliciet dingen vermelden die sowieso niet als bestaand werden beschouwd, zoals het alomgekende "er deden zich verder geen onregelmatigheden voor".
Er zijn verschillende nummers en mogelijkheden waarbij naar een proces-verbaal verwezen wordt in de praktijk, afhankelijk van het niveau waarop zich dit bevindt. Zo is er ons niveau als politie, het niveau van het parket met hun MACH-systeem, en op het niveau van de onderzoeksrechter.
Onze proces-verbaalnummers zijn alomgekend, en bestaan bijvoorbeeld uit AN.90.LB.00001/2024. Hieruit kunnen we halen dat het gaat om een proces-verbaal in het arrondissement Antwerpen, met als objectiefcode 90 (bv alcohol in het verkeer), opgesteld door de politiezone Antwerpen, en het is het eerste proces-verbaal in 2024.
Eenmaal deze op het parket toekomen krijgen zij twee nummers, een notitienummer (of bij hen gekend als proces-verbaalnummer!) en een systeemnummer. Een notitienummer ziet er soortgelijk uit als ons aanvankelijk nummer, AN/N/90/LB/1-24 PDK AN, waarbij de N staat voor Nederlands en de cijfers achteraan vereenvoudigd zijn. Het systeemnummer wordt daarentegen door het MACH-systeem toegewezen, en ziet er meer uit als volgt: 24CO0001 PDK Antwerpen.
Een onderzoeksrechter kan autonoom een nummer toewijzen, maar zij doen dit meestal naar een dossiernummer, met naam en plaats. Bijvoorbeeld 11/2024 OR Maes-Brussel. Dit betekend het elfde dossier voor OR Maes te Brussel in 2024.
Een intern kantschriftnummer wordt nooit mee op het voorblad weergeven, enkel in relatie, tenzij andersluidende bepalingen door het parket.
Er zijn nog enkele details die niet in bovenstaande rubrieken passen, maar die wel best belangrijk kunnen zijn. Zo is er dat de officiële akte loopt van Wij tot Waarvan Akte.
De afstapping van het parket betekend dat zowel de procureur des Konings ter plaatse komt, maar indien deze een onderzoeksrechter vordert deze met zijn kabinet komt. Dit wil zeggen dat zowel de onderzoeksrechter als zijn griffier mee ter plaatse komen.
Men moet steeds in gedachte houden dat een dader niet altijd een dader is, en een slachtoffer niet altijd een slachtoffer. Het is tevens belangrijk ook altijd alles te vermelden, inclusief leugens. Dit helpt later met de weerlegbaarheid van de feiten.
Vraag en vermeld ook altijd op de juiste plaats de telefoonnummers en e-mailadressen van de betrokken partijen. Dit kan enkel helpen met het later onderzoek, of dit kan helpen met andere onderzoeken verder te helpen! De recherche is U dankbaar.
Arbeidsongeschiktheid kan op iedereen van toepassing zijn. Het is niet omdat iemand een kind is of werkloos is, en dus niet werkt, dat zij niet arbeidsongeschikt kunnen zijn. Het attest van arbeidsongeschiktheid dient, behoudens bij zaken van intrafamiliaal geweld, voorhanden te zijn voor de aanvang van het verhoor. Onthoud ook dat wij steeds vaststellers zijn, en de waarheid proberen te achterhalen. Een handige zin hierbij is "Zonder een concrete link te willen leggen.."
BEPAD (Bestuurlijke Politie Administratie) wordt gebruikt voor het opstellen van RAR's.
Wees bij aanvragen voor onderzoeksdaden altijd zeker van Uw doel. Vraag bijvoorbeeld nooit een huiszoekingsmandaat aan voor een referentieadres.
Let altijd op voor valsheid in geschrifte, het kwaadwillig of bedrieglijk vernietigen of weglaten van zaken en het beroepsgeheim. En onthoud bovenal dat U als politieambtenaar altijd eerlijk en correct blijft.
Hij die het eerst spreekt zal ook het eerst gehoord worden. Bij vermoeden dat iemand klacht zou kunnen indienen, of indien ze dit vermelden, vermeldt dit in Uw proces-verbaal. Maak dit ook zelf over aan intern toezicht, zodoende U een stap voor bent.
Wees altijd duidelijk en eenvormig in Uw vaststellingen. Denk hierbij aan Luc Steno, en vermijdt stenografische vaststellingen.
Indien het proces-verbaal start in onze politiezone, zal er door het ISLP-systeem een nummer aan gegeven worden, dat bij ons gekend staat als het pv-nummer. Dit nummer is opgebouwd als volgt: AN.86.LB.00001/2024. Hieruit kunnen we halen dat het gaat om een proces-verbaal in het gerechtelijk arrondissement Antwerpen, met als objectiefcode 86 (niet-verzekering),gemaakt door de Politiezone Antwerpen, en het is het eerste proces-verbaal in 2024.
Dit proces-verbaal wordt doorgestuurd naar het Parket, waarbij het MACH-systeem hier twee nieuwe nummers aan geeft. Een notitienummer en een systeemnummer. Het notitienummer is een afgeleide van het proces-verbaalnummer, en wordt binnen het parket ook zo genoemd. Het is opgebouwd als volgt: AN/N/86/LB/1-24, waarbij het simpeler gemaakt is en de N is toegevoegd voor het Nederlands. Het systeemnummer is een nummer dat door het systeem zelf gegeven wordt en ziet er uit als volgt: 24 CO 00001.
Tot slot kan dit doorgestuurd worden naar de Onderzoeksrechter, dewelke er zijn eigen nummer aan geeft. Dit refereert ook naar het origineel proces-verbaal nummer, maar ze zijn vrij hierin zelf de structuur te kiezen. Tevens wordt er ook een dossiernummer aan gekoppeld. De opbouw is dus als volgt: 11/2024 OR Maes-Brussel. Dit refereert naar het elfde dossier door onderzoeksrechter Maes te Brussel in 2024. Dit dossiernummer bevat onder zich alle processen-verbaal die in dit dossier zijn opgesteld, met een vereenvoudigde proces-verbaalnummer.
Indien het proces-verbaal niet opgesteld is door de politie, maar bijvoorbeeld na een klacht met burgerlijke partijstelling of de FOD financiën, wordt er een nummer toegevoegd voor de objectiefcode. Het wordt door het parket toegevoegd, en is een nummer 97, 98 of 99. Zo zal het pv-nummer er dan uitzien als AN/N/97/60/1234/24.
Voor een referentie naar een aanvankelijk proces-verbaalnummer zonder een gekend aanvankelijk nummer, zoals hierboven, wordt ZZ.99.99.99999/99 gebruikt, om duidelijk te maken dat het om een niet-politionele start gaat.
De referenties die te vermelden zijn op het voorblad van het proces-verbaal zijn: Het aanvankelijk proces-verbaalnummer, het notitienummer, het systeemnummer, en de dossiernummer van de onderzoeksrechter indien van toepassing. Er wordt nooit een kantschriftnummer hierbij gezet, tenzij andersluidende parketrichtlijnen, maar een plichtnummer (een verwijzing naar het aantal kantschriften binnen dit dossier) kan wel toegevoegd worden.
Dit wordt bepaald door de Raadkamer of de Kamer van Inbeschuldigingsstelling. Zij controleren of het proces-verbaal wettig is opgesteld, en of er geen onwettige zaken in voorkomen, of de taalwetgeving gerepecteerd is, en of er geen onwettige optredens zijn gebeurd. Zij kunnen het proces-verbaal nietig verklaren indien dit het geval is.
In processen-verbaal is er het territorialiteitsprincipe. De plaats waar het proces-verbaal is opgesteld, bepaald de taalwetgeving. Zo zal een proces-verbaal in Antwerpen altijd in het Nederlands opgesteld worden, zelfs al zijn de feiten vastgesteld in Arlon. Brussel is hierop een uitzondering, zij gaan voort op het personaliteitsbeginsel.
Er zijn vier grote onderscheiden te maken, met elks hun eigen karakteristieken. Men moet altijd onthouden dat taal een kwetsbaar persoon is, en in het achterhoofd de situatie van reizen in Rusland houden. Met andere woorden, beeld jezelf in dat je in Rusland bent, en je spreekt geen Russisch. Hoe zou je je voelen? Dit is hoe een anderstalige zich kan voelen.
Situatie 1 is de ideale situatie, waarbij je het rechtenblad in de taal van de betrokkene kunt geven, een beëdigde tolk aanwezig is, en het verhoor in de taal van de betrokkene kan. Het verhoorblad zal hierbij in het Nederlands zijn, en de tolk moet tekenen, de politie en verdachte kunnen tekenen. Hierbij kan het parket ook aan beeldvorming doen. Men kan hier gerichte vragen stellen.
Situatie 2 speelt op het recht zich te kunnen verklaren. Het rechtenblad wordt gegeven in de taal van de betrokkene, er wordt een blanco verhoorblad gegeven en de betrokkene typt in zijn eigen taal. De verdachte kan tekenen, en het parket kan een vertaler aanstellen. Er is hierbij een minimale beeldvorming, indien men gebruik maakt van Google Translate of dergelijke. Men kan hier geen gerichte vragen stellen.
Situatie 3 is wanneer een politieambtenaar de taal van de betrokkene spreekt. Het rechtenblad wordt gegeven in de taal van de betrokkene, en dit wordt opgenomen in het relaas van het proces-verbaal, bijvoorbeeld: "Op 17/05/2024 tussen 08:00 uur en 08:10 spreek ik, INP A, met persoon X in de Roemeense taal en meen te verstaan dat..". De opsteller moet tekenen, de verdachte nooit. Er is hierbij een beeldvorming naar het parket, men kan gerichte vragen stellen en het parket kan nadien nog een kantschrift sturen voor een verhoor met een tolk.
Situatie 4 is wanneer de politie de taal van betrokkene spreekt en kan schrijven. Het rechtenblad wordt gegeven in de taal van de betrokkene, en het verhoor wordt getypt op een blanco blad door de politie, in de taal van de betrokkene. De politie kan tekenen, evenals de verdachte dit ook kan. Er is een mogelijkheid gerichte vragen te stellen, maar er is geen beeldvorming naar het parket.
Belangrijk om te onthouden is dat men mensen geen documenten mag laten ondertekenen die ze niet begrijpen, en zelf nooit vertalen op een verhoorblad.
VTI: Vertaler tolk - Traducteur Interpreteur
VOS: Verontrustende OpvoedingsSituatie
Bijzondere bewijswaarde: bewijswaarde tot bewijs tegendeel
Kantschrift: een schriftelijke mededeling van het parket aan de politie om een bepaalde handeling te stellen
SURB: Strafuitvoeringsrechtbank
